"Από την εμπειρία κανείς δεν γίνεται σοφός, αλλά εμπειρογνώμων".

Και δεν το λέω εγώ. Το είπε ο Albert Camus*.

Ανέκαθεν ήμουν υπέρ της άποψης πως η εμπειρία ισοδυναμεί με γνώση (κατά τον Ainstein "Η μόνη πηγή γνώσης είναι η εμπειρία") και, για να είμαι ειλικρινής, δεν έχω απορρίψει εντελώς την συγκεκριμένη θεωρία. Απλώς την έχω επαναπροσδιορίσει.

Στο σχολείο μας έλεγαν να διαβάσουμε. Μας έμαθαν να συσσωρεύουμε γνώσεις στο μυαλουδάκι μας, να αποθηκεύουμε πληροφορίες κάθε λογής και να μαζεύουμε πτυχία-χαρτάκια-χαρτούδια. 
Κάποτε, είχα πει πως πολλά από αυτά που "αναγκάστηκα" να διαβάσω ήταν άχρηστα σε πρακτικό επίπεδο. Ήταν η εποχή που κάποιοι άνθρωποι με είχαν πείσει πως δεν υπήρχε μεγαλύτερο και σπουδαιότερο σχολείο από την καθημερινότητα και πως η "στείρα γνώση" των εκάστοτε εκπαιδευτικών ιδρυμάτων ήταν ευνουχισμός της σκέψης και της φαντασίας μου. 

Η (έως τώρα) ζωή μου απέδειξε ότι κανείς δεν έγινε εξυπνότερος επειδή διάβασε 20 αράδες περισσότερες από κάποιον άλλον. Ούτε αυτός που συγκέντρωσε περισσότερες πιστοποιήσεις "γνώσεων" εξασφάλισε εκ προοιμίου ένα σπουδαιότερο μέλλον.
Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, έχει συμβεί το ακριβώς αντίθετο.

Συνήθως, στον αντίποδα της μόρφωσης χρησιμοποιείται η "εμπειρία". Αυτό που μας έμαθε η καθημερινή τριβή με ανθρώπους, καταστάσεις, γεγονότα. Μπορεί όμως, αλήθεια, να αντικαταστήσει η εμπειρία την έλλειψη της μόρφωσης;

Κατ' εμέ σε καμία περίπτωση. Και, για να προλάβω τυχόν παρανοήσεις, ως μόρφωση δεν εννοώ το καδραρισμένο πτυχίο στον τοίχο και την αναμνηστική φωτογραφία με τον περήφανο γονιό στην ορκωμοσία από το Πανεπιστήμιο. Εννοώ την βαθύτερη σχέση που αναπτύσσει ο άνθρωπος με την εμπεριστατωμένη πληροφορία. Την ανάγκη που μας ωθεί να διαβάσουμε από εγκυκλοπαίδειες μέχρι...διαφημιστικά από πιτσαρίες. Την παρόρμηση που -σχεδόν εμμονικά- μας κάνει να θέλουμε να μάθουμε ακόμα περισσότερα. 

Όλα, λοιπόν, είναι θέμα ισορροπίας. Θέμα αρμονίας. Η γνώση σε θεωρητικό επίπεδο, πιθανότατα, είναι άχρηστη. Η πράξη χωρίς κανένα θεωρητικό υπόβαθρο, ίσως είναι επικίνδυνη. Θα άφηνες ποτέ έναν φοιτητή ιατρικής να σου αφαιρέσει την σκωληκοειδίτιδα; Αντίστοιχα, θα άφηνες έναν σεφ -επειδή ξέρει να χρησιμοποιεί σωστά το μαχαίρι; Δεν νομίζω...

Συν τοις άλλοις, τίθεται κι άλλο ερώτημα: Τελικά τι είναι αυτή η αναθεματισμένη "εμπειρία". Ποιος την ορίζει; Ποια είναι τα κριτήρια; Μήπως παρα-είναι υποκειμενικά σε ορισμένες περιπτώσεις; Μήπως, τελικά, η "τυπική" γνώση είναι μια δικλείδα ασφαλείας για να προφυλάσσουμε τους εαυτούς μας από τυχόν...τσαρλατάνους; 

Ο Oscar Wilde (πολύ απόφθεγμα σήμερα, έτσι;) είχε πει: "Experience is simply the name we give our mistakes". Αν είναι έτσι, δηλώνω ευθαρσώς ότι ποτέ δεν ήμουν υπέρ του "το πάθημα μου έγινε μάθημα". Πρώτον δεν ισχύει ότι πάντα μαθαίνουμε από τα λάθη μας και δεύτερον προτιμώ να μαθαίνω χωρίς πρώτα να παθαίνω. Γλιτώνω χρόνο και ψυχολογικές μεταπτώσεις.

Μην μπερδεύουμε, λοιπόν, την "σοφία" με την εμπειρία. Σοφός είναι αυτός που έχει ολοκληρωμένη άποψη και κριτήριο. Και για να τα κατακτήσεις αυτά, χρειάζεται κάτι περισσότερο από το "βλέποντας και κάνοντας".

Φιλικά,
evitouli.

*Ο Αλμπέρ Καμύ (1913-1960) ήταν Γάλλος φιλόσοφος και συγγραφέας, ιδρυτής του Theatre du Travail, για το οποίο δούλεψε ως σκηνοθέτης, διασκευαστής και ηθοποιός. Έγινε γνωστός μέσω των μυθιστορημάτων του “Ο Ξένος” και  “Η Πανούκλα” ενώ το 1957 τιμήθηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας.